Inspiratie en ergernis

Het schrijven van mijn boek ‘Krachtig Vakmanschap’ blijft inspireren. In mijn zoektocht naar ‘dat wat werkt’ spreek ik op heel verschillende locaties met veel verschillende mensen, die allemaal ‘iets’ doen wat hen bijzonder maakt in de opleiding van jonge mensen op weg naar vakmanschap.

Vandaag sprak ik met Erik Koldewijn, directeur MBO college voor dienstverlening & gastvrijheid. Om onderweg flink wat werk te verzetten besloot ik met de trein te gaan. Het bleek vandaag een minder handige keuze: op het traject was een auto in botsing gekomen met een trein, ik hoop dat daar alles goed is afgelopen, ik was in ieder geval rijkelijk laat op onze afspraak. Gelukkig hadden we alsnog voldoende tijd voor een mooi gesprek. 

Onder het college van Erik vallen diverse opleidingen in de horeca, facilitaire dienstverlening, toerisme, uiterlijke verzorging, beveiliging en brood- en banketbakkerij. Een afdeling waar veel ambachtelijke vaardigheden aan bod komen en waar de samenwerking met de regio hoog en belangrijk is. Binnenkort ga ik een dag meelopen om te ervaren hoe een aantal docenten / instructeurs, studenten boven zichzelf uit laten stijgen. Het lijkt een mooi en waardevol onderdeel van mijn hoofdstuk ‘Verbinding’ te worden. 

We spraken over relaties leggen, vertrouwen geven, erkennen wie iemand is en begeleiden in plaats van directief sturen, zijn belangrijke vaardigheden om in contact te staan met de omgeving en de student. Vanuit de relatie kun je echt met elkaar in verbinding staan, waarbij erkennen van verschillen of elkaars vaardigheden een meerwaarde worden voor succes. Om te zien hoe het college in Almelo hier mee om gaat, ga ik binnenkort een dagje meelopen. Zelf leer en ontdek ik het meest van kijken, luisteren en ervaren en hoop die dag weer een mooi verhaal toe te voegen aan het boek!

Ondertussen zit ik in de trein op weg naar huis, nog steeds met een vertraging door het ongeval van vanochtend en probeert iemand verbinding te maken met mij. Een dame naast mijn stoel vraagt plompverloren: ’Wilt u ook een cadeautje van Jezus?’ Ik onderdruk een gevoel van ergernis. Ik was net lekker aan het werk en werd uit mijn concentratie gerukt. Mijn antwoord is desondanks nog redelijk vriendelijk:’ nee, dank u wel.’ 

En dank u wel is welgemeend. Ook dit voorval vertelt mij iets over verbinding: als interesses niet aansluiten, of iemand (nog) niet toe is aan bepaalde informatie of kennis, heb je een andere route nodig. Bouw eerst een relatie en zoek naar aanknopingspunten om in gesprek te raken.  De kans dat ik op de vraag van deze dame in zou gaan is redelijk klein, een andere openingsvraag had mij misschien wel verleid tot een gesprek. 

Krachtig Vakmanschap

Krachtig Vakmanschap is de titel van mijn boek in wording. Het wordt een handboek voor iedereen die het beroepsonderwijs een warm hart toedraagt en behandelt 6 thema's. Voor 4 thema's heb ik al prachtige vakmensen gevonden voor een interview. Voor de thema's 'leiderschap' en 'ruime en kaders' zoek ik inspirerende voorbeelden. Wil je mij helpen? Tips zijn van harte welkom! Hieronder de inleiding en aanleiding om dit boek te schrijven.

Op 19 jarige leeftijd startte ik met mijn eigen kleding atelier en had ik een droom voor ogen: de beste kleermaker worden van de wereld. Al in de eerste week viel mij op dat mijn kersverse klanten opdrachten voor mij hadden die in niets leken op wat ik op school leerde. Zij vroegen kennis en vaardigheden van mij die ik (nog) niet bezat. Dit was mijn eerste verbazing over onderwijs: waarom heb ik iets geleerd waar niet naar gevraagd wordt en niet geleerd wat ik nodig heb.

Na 3 maanden kreeg ik mijn eerste stagiaire. Een ding wist ik zeker: zij gaat alles leren wat ik gemist heb. Vanaf dat moment ben ik in gesprek geweest met scholen, kenniscentra, branche organisaties en collega’s in mijn netwerk om te doorgronden waarom onderwijs en werkveld niet op elkaar afgestemd zijn.

Door de gesprekken ontdekte ik dat er veel aannames en oordelen over elkaar leven. Onderwijsinstellingen vonden dat zij het prima deden, bedrijven vonden dat zij het beter wisten en school het niet aanleerde waar zij op zaten te wachten, brancheorganisaties voelden zich niet gehoord door de politiek en het onderwijs, voor leerlingen stond school vaak synoniem aan moeten, maar de stage was weer wel heel leuk en vice versa op alle manieren. 

Ik ontdekte dat niemand echt tijd nam om naar het verhaal van de ander te luisteren. Ik miste een gezamenlijk doel: er allemaal van leren en tot nieuwe inzichten komen. Mijn interesse voor de dialoog was geboren.

Mijn tweede verbazing kwam zo’n 15 jaar later: ik wilde docent worden, om mijn prachtige ambacht goed over te dragen aan jonge mensen die voor zichzelf een toekomst in de kleermakerij voor zich zagen. Daar bleek geen opleiding voor te bestaan. Mij werd de opleiding docent pedagogiek - didactiek aangeraden, dan zou ik voldoende bagage hebben om als docent voor de klas te staan.

Mijn gedrevenheid, mijn perfectionisme, maakte dat ik tot het uiterste ging (en nog steeds ga) om mij vaardigheden toe te eigenen die ik ergens voor nodig had. Voortdurende reflectie op mijn eigen handelen deed mij steeds weer ontdekken dat het nog beter kon. Hierdoor ontdekte ik dat ik dan wel didactisch onderlegd was, maar dat het overbrengen van een ambacht om een specifieke didactiek voor dat ambacht vraagt. Kennis van het ambacht alleen is niet voldoende. Terug redeneren, de eerste stappen in je werk analyseren en via vragen en coachen de leerling begeleiden in zijn ontwikkeling, is iets heel anders dan voordoen en verwachten dat de leerling het daarna wel snapt.

Ruim 33 jaar later, en ongeveer 50 stagiaires en heel veel leerlingen verder, is mijn bedrijf verkocht en werk ik voltijd aan en in het beroepsonderwijs. De afgelopen jaren heb ik als onderwijsdeskundige, beleidsadviseur, onderwijsadviseur en opleidingsmanager (ad interim) veel gesprekken gevoerd over onderwijs met teams, leidinggevenden, leerlingen / studenten, onderwijskundigen, en iedereen die ik hiermee niet opsom, die zich in hoge mate bij het beroepsonderwijs betrokken voelen.  Het beroepsonderwijs draag ik een bijzonder warm hart toe en veel waardering.  Met dit boek spreek ik de wens uit van elkaar te leren, echt naar elkaar te luisteren en door te doen samen naar nog meer verbinding tussen onderwijs en 'echte wereld; te zoeken. 

Elk hoofdstuk onderzoekt een thema, brengt met interviews voorbeelden in kaart en eindigt met de kern van 'dat wat werkt' voor de centrale persoon in het interview. De verhalen geven een inkijkje in de praktijk van beroepsbeoefenaren die mij bijzonder inspireren in het beroepsonderwijs, door passie voor het ambacht en de manier waarop zij dat uitstralen. Elk hoofdstuk eindigt met tips voor de eigen praktijk over:

• Verbinding
• Plezier
• Authentiek gedrag
• Eigenaarschap
• Leiderschap
• Ruimte en kaders 

Deze mensen zijn vaak kunstenaars in differentiëren binnen klassen die samengesteld zijn uit alle leerwegen, leerjaren en niveaus. Zij ademen het over te brengen ambacht en vinden allerlei manieren om dat enthousiasme ook bij de leerling 'aan' te zetten.

*Overal waar ik leerling schrijf kan dit vervangen worden door student, deelnemer, lerende, etc.

*Overal waar ik docent schrijf kan dit vervangen worden door leraar, leerkracht, opleider, etc.